Feszyn.com - portal dla kobiet

Bajki, które oglądały pokolenia urodzone w ubiegłym stuleciu często posiadają miano “kultowych”. Dlaczego aż tak wiele kreskówek z ubiegłych lat może poszczycić się właśnie takim epitetem?

Bajki, które oglądały pokolenia urodzone w ubiegłym stuleciu często posiadają miano “kultowych”. Trudno byłoby znaleźć osobę w Polce, która nie wie co to: “Pszczółka Maja”. Można byłoby zadać pytanie, dlaczego tak się dzieje, ze niektóre kreskówki mogą poszczycić się właśnie takim epitetem, nawet jeśli nie są arcydziełem artystycznego wyrazu. Odpowiedź jest dość prosta, jeśli weźmiemy pod uwagę wpływ mediów w procesie kreowania wspólnego zaplecza kulturowego – już od wczesnych lat dzieciństwa. To właśnie media są nośnikiem ładunku kulturowego, który adoptujemy od najwcześniejszych lat. Wspólne dziedzictwo kulturowe jest przekazywane z pokolenia na pokolenie, a do jego dorobku zaliczają się także zmiany zachodzące w danej społeczności w danym momencie. Jako jednym z przykładów takich zmian dla pokoleń urodzonych jeszcze w wieku 20. jest się rozwój medialnych środków przekazu na przestrzeni lat.

W Polsce posiadamy tytuły bajek, na wspomnienie których na twarzach wielu osób maluje się uśmiech. Kojarzone z radosnym czasem dzieciństwa kreskówki tworzą coś nieuchwytnego, co łączy pokolenia. Kreskówki z ubiegłych lat – mimo, że rysowane dość prostą kreską w porównaniu do dzisiejszych cyfrowych produkcji, wpisały się na stałe w karty naszej kulturalnej historii. Ich przekaz był prosty, a ich zadaniem było głownie bawić “milusińskich”. Wiele z nich edukowało, a także przekazywało uniwersalne wartości. W polskim społeczeństwie bajki takie jak np. “Bolek i Lolek”, “Reksio” czy “Muminki” są zatem znane wszystkim, a przyczyniła się do tego sytuacja medialna w naszym kraju w ubiegłym stuleciu. Na przestrzeni minionych dziesięcioleci, aż do przełomu wieków głównymi środkami przekazu była telewizja i radio. Internet nie istniał (sic!). Gdy został już odkryty był przywilejem nielicznych. Telewizja czy radio pozwalały natomiast żonglować bardzo ograniczoną liczbą kanałów. Audycje i programy dla dzieci były emitowane praktycznie codziennie o określonej porze dnia. Z tego względu dzieci zawsze o tej samej porze zasiadały przed odbiornikami, aby zobaczyć swoja ulubiona (bądź jedyną dostępną), bajkę. Jednym z najważniejszych programów była niewątpliwie “Wieczorynka”, dawniej “Dobranocka”, która istniała na antenie “Jedynki” od lat 50. XX wieku. Program został zdjęty z anteny w roku 2013. Kultowe bajki możemy znaleźć obecnie w TVP Kultura, bądź w internecie.

Media rozwijały się w podobnym tempie na całym świecie. Program telewizyjny nadawany był przez średnio trzy stacje w większości krajów. Nic zatem dziwnego w tym, że emitowane bajki stały się kultowe. W konsekwencji pewne tytuły były znane wszystkim w Polsce, ba, w Europie (np. “Wilk i Zając”), a także w wielu miejscach na świecie (np. “Kopciuszek”). “Wspólne” wychowanie na tych samych kreskówkach utworzyło wspólną świadomość, poczucie przynależności do pewnej grupy, a w rezultacie wspólny element kultury. Do najbardziej znanych globalnie bajek należą historie stworzone przez braci Grimm np. „Królewna Śnieżka i siedmiu krasnolódków”. Bajki te zostały rozpowszechnione następnie przez wytwórnię Walt Disney Productions. Sam Walt Disney wykreował jedne z najpopularniejszych na świecie postaci m.in. „Myszka Miki”, „Pluto” czy „Kaczor Donald”. Egzystująca obecnie pod nazwą „Walt Disney Company” firma jest największa na świecie korporacja medialną. Stworzone charaktery przeniknęły na dobre do kultury światowej, odniesienia do nich odnajdziemy w literaturze czy filmach. Stały się one poniekąd ikonami, z którymi ludzie z którymi ludzie wiążą ten sam zespół cech czy skojarzeń.

Równocześnie z rozwojem medialnym na świecie tworzyła się technologia, która następnie była adaptowana także na potrzeby najmłodszych. Rozwój mediów i technologii wytworzył specyficzny okres w historii; stanowiły istotny moment przełomowy. Komputery czy przenośne gry wprowadzone na rynek po raz pierwszy były czymś niesłychanym. Nowinki technologii fascynowały każdego, a w szczególności dzieci. Wpływ na kulturę tego okresu wywarły zatem także wszystkie nowinki techniczne udostępniające jednocześnie rąbka nowego świata technologii elektronicznej, a później cyfrowej. Tym sposobem nawet “Tamagotchi” przyczyniło się do budowania wspólnej “bazy”.

Do rozwoju obecnej kultury przyczyniają się korporacje takie jak np. DreamWorks czy nawet McDonald`s. Narastająca ilość wytwórni filmowych kreuje coraz większą ilość bajek; są one emitowane zazwyczaj w różnym czasie w poszczególnych krajach. Firma McDonald`s odpowiadając potrzebom marketingowym, wprowadza co sezon (który zmienia się szybciej niż kalejdoskop) nową zabawkę. Gadżety pojawiają się najczęściej zgodnie z danym trendem np. filmowym. W ten sposób korporacje posiadają przywilej podkreślania, a nawet dyktowania tego, co jest modne. W zależności od miasta, czy choćby kampanii McDonald`s dzieci mają styczność z inną modą; posiadają innych idoli.

Dodatkowo można pokusić się o stwierdzenie, że współczesna kultura (masowa) funkcjonuje w ścisłej relacji ze współczesną sztuką. Tak samo jak w współczesnej sztuce, także w kulturze dostrzegamy brak ustalonych wzorców czy ogromną dowolność wyboru. Kultura staje się alternatywna, dla każdego może oznaczać coś innego – dowolność wyrazu i interpretacji, a w rezultacie czego – brak określonych wartości.

Ograniczony zasięg medialny ubiegłych dziesięcioleci przyczynił się do budowania wspólnego zaplecza kulturowego w wielu krajach. Znikomy dostęp do środków masowego przekazu sprawił, że ludzie zostali wychowani na tych samych i niekiedy jedynych dostępnych historyjkach. Proste kreskówki posiadały niezwykły urok w czasach, gdzie zasiadanie przed telewizorem stanowiło w wielu regionach jedyną możliwą namiastkę kultury. Obecnie dobór bajek jest indywidualny, a wspólne tło pod tym względem ulega zatraceniu i ustępując jednocześnie miejsca nowemu zjawisku. Ekspansja medialna przyczyniła się do spopularyzowania współczesnej kultury – tzw. masowej. W chwili obecnej spośród ogromnej ilości produktów jedynie te najbardziej rozreklamowane, bądź wyprodukowane z największym rozmachem realizacje stanowią część wspólnej świadomości masowej. Bajki produkowane masowo tracą tę niezwykłą, magiczną otoczkę, a włączenie telewizora czy komputera jest dla dzieci jedną z wielu czynności codziennych. Na szczęście od czasu do czasu powstają również produkcje, które są rozpoznawane globalnie ze względu na uniwersalizm przekazywanych wartości. Bajki takie jak np. “Shrek” czy “Jak wytresować smoka” znajdują zwolenników na całym świecie i to nie tylko wśród najmłodszych.