Jeszcze kilkadziesiąt lat temu większość społeczeństw nie zadawała sobie tego pytania. Monogamia – w domyśle jeden partner na całe życie – była uznawana za naturalną, jedyną słuszną formę relacji. Owszem, zdrady istniały, ale traktowano je raczej jako moralne wykroczenia lub chwilowe słabości, nie jako elementy podważające samą ideę związku. Dziś świat wygląda inaczej. Związki otwarte, relacje poliamoryczne, świadome single i redefinicje pojęcia wierności coraz częściej pojawiają się nie tylko w mediach, ale i w realnych, codziennych rozmowach. Coraz więcej par decyduje się na modele relacji wykraczające poza tradycyjne schematy. Czy to znak, że monogamia przechodzi do lamusa? A może po prostu uczymy się mówić o rzeczach, które istniały od dawna, tylko w ukryciu?
Psychologia pragnień – dlaczego chcemy być tylko z jedną osobą – albo z wieloma
Ludzkie potrzeby emocjonalne są wielowymiarowe i często – paradoksalne. Z jednej strony dążymy do stabilności, przewidywalności, rytmu, który daje ukojenie w codzienności. To właśnie monogamia – w swojej klasycznej formie – odpowiada na te potrzeby. Zapewnia obecność drugiej osoby, wspólne rytuały, ramy, które dają poczucie zakorzenienia. Czujemy się „czyiś”, a tym samym – bezpieczni. Wiemy, gdzie wracamy wieczorem, kto podtrzyma nas w trudnych chwilach, kto zna nasze codzienne drobiazgi i niedoskonałości. Taki fundament bywa bezcenny, szczególnie w świecie pełnym niepewności.
Jednak równie silne – i równie autentyczne – bywają potrzeby zupełnie odmienne. Pragniemy nowości, inspiracji, zaskoczenia. Pociąga nas nieznane, fascynuje różnorodność. Chcemy się rozwijać, próbować nowych ról, eksplorować siebie – również poprzez relacje. To napięcie między potrzebą przynależności a potrzebą autonomii nie jest przypadkowe. To jedna z podstawowych dynamik każdej relacji i jednocześnie źródło wielu konfliktów wewnętrznych. Chcemy jednocześnie należeć i być wolni. Trudno to pogodzić, zwłaszcza jeśli zakładamy, że jedna osoba – nasz partner czy partnerka – ma zaspokoić całą tę emocjonalną amplitudę.
Psychoterapeutka Esther Perel, autorka książek „Inteligencja erotyczna” i „Małżeństwo po nowemu”, wielokrotnie podkreśla, że dzisiejsze związki cierpią nie z powodu braku miłości, ale z powodu nadmiaru oczekiwań. Mamy być dla siebie wszystkim: partnerami w codziennych obowiązkach, powiernikami, kochankami, kompanami podróży i rozwoju osobistego. Mamy się wspierać, pociągać, rozumieć bez słów i jeszcze wspólnie iść przez dekady. Tymczasem nikt z nas nie jest w stanie pełnić wszystkich ról przez całe życie – i to nie z powodu słabości, ale dlatego, że jesteśmy ludźmi, nie wielofunkcyjnymi projektami.
Warto w tym miejscu zadać sobie bardzo uczciwe pytanie: czy to, czego oczekuję od relacji, to naprawdę moja potrzeba – czy może coś, co przejęłam/przejąłem z kultury, domu, filmu, tradycji? Czy chcę monogamii, bo daje mi spokój i spełnienie, czy dlatego, że boję się odrzucenia, samotności, etykietki „tej, co nie umiała stworzyć rodziny”? Często dopiero w terapii, w bezpiecznej przestrzeni, ludzie dochodzą do tego, że ich potrzeba wyłączności nie wynika z przekonania, ale z lęku. Bo kiedy nasz partner zakochuje się w kimś innym – czujemy się jak towar odrzucony. Jakbyśmy przestali być „wystarczający”.
To napięcie prowadzi do frustracji. To, co miało dawać spokój – z czasem zaczyna dusić. Rytuały stają się rutyną, obecność zamienia się w emocjonalną nieobecność, a stabilność – w stagnację. I zamiast zapytać: „co się między nami zmieniło?”, często pytamy: „co z tobą nie tak?”. Wiele par na tym etapie rozpada się nie dlatego, że przestały się kochać, ale dlatego, że próbowały realizować nierealny ideał. Taki, w którym partner ma być jednocześnie ogniskiem domowym i płomieniem namiętności. Stabilnym lądem i dzikim oceanem.
Rozwiązaniem nie jest porzucenie monogamii na rzecz „czegoś innego”, ale urealnienie oczekiwań. Zamiast próbować zmieścić się w jednym idealnym modelu, warto rozmawiać o potrzebach, które się zmieniają, renegocjować granice, zadawać pytania bez oskarżeń. Relacja to proces – nie kontrakt podpisany raz na zawsze. I dopóki mamy odwagę zaglądać w głąb siebie, a potem dzielić się tym z drugim człowiekiem – dopóty mamy szansę budować coś prawdziwego. Niezależnie od tego, jak ten związek będzie nazwany.
Związki otwarte, poliamoria, relacje alternatywne – moda czy potrzeba?
Wbrew powierzchownym opiniom i stereotypowym nagłówkom, alternatywne modele relacji – takie jak związki otwarte, poliamoria czy relacje queerplatoniczne – nie są wymysłem znudzonych trzydziestolatków ani próbą usprawiedliwienia niewierności. Ich rosnąca popularność nie wynika z kaprysu, lecz z potrzeby stworzenia przestrzeni na autentyczność, szczerość i dopasowanie relacji do indywidualnych potrzeb, które nie zawsze mieszczą się w ramach klasycznej monogamii.
Dla wielu osób decyzja o odejściu od monogamicznego schematu wynika z osobistych doświadczeń powtarzających się zdrad, głębokiego poczucia niespełnienia mimo pozornie „poprawnego” związku, czy też chronicznej samotności w relacji, w której nie ma przestrzeni na rozmowę o różnicach potrzeb seksualnych, emocjonalnych czy duchowych. Nierzadko takie osoby przez lata próbowały dopasować się do oczekiwań – swoich, partnera, społeczeństwa – zanim odważyły się zadać sobie najważniejsze pytanie: czy to jest naprawdę dla mnie?
Odpowiedź na to pytanie często prowadzi ich do odkrycia świata relacji opartych na innych zasadach – relacji, w których kluczową rolę odgrywają transparentność, intencjonalność i świadoma komunikacja. Poliamoria – wbrew krzywdzącym opiniom – nie jest wymówką do prowadzenia podwójnego życia. To system oparty na zgodzie i szacunku wobec wszystkich zaangażowanych osób. Każda relacja jest ustalana, omawiana i… wielokrotnie przegadywana. Nie ma tu miejsca na domysły, niedopowiedzenia czy liczenie na to, że „jakoś to będzie”. Jeśli ktoś nie radzi sobie z otwartym mówieniem o uczuciach, lękach, granicach – szybko zostanie skonfrontowany z własnymi ograniczeniami.
Trzeba też jasno powiedzieć to nie jest łatwiejsza droga. Przeciwnie – dla wielu bywa znacznie trudniejsza niż tradycyjny związek. Monogamia oferuje gotowy scenariusz, z którym większość z nas dorastała. Wiemy mniej więcej, jak wygląda droga zakochanie, wspólne mieszkanie, może ślub, dzieci, wspólna starość. Nawet jeśli poszczególne etapy się zmieniają, kulturowa rama pozostaje niezmiennie rozpoznawalna. W relacjach niemonogamicznych nie ma gotowych szablonów. Każda relacja jest negocjowana na nowo, z każdą osobą, na każdym etapie. I co ważne – umowy są elastyczne, ale wymagają ciągłej aktualizacji. To ogromna lekcja komunikacji, empatii i… konfrontacji z własnym ego.
Jednym z największych mitów, z jakimi mierzą się osoby w relacjach otwartych, jest przekonanie, że „nie potrafią się zaangażować”. Tymczasem często jest dokładnie odwrotnie. Wchodzą w relacje głęboko, ale z pełną świadomością, że miłość nie musi być ekskluzywna, a uczucie do jednej osoby nie wyklucza więzi z drugą. Wymaga to jednak nie tylko odwagi, ale też wewnętrznej stabilności – umiejętności oddzielenia poczucia własnej wartości od tego, czy partner kogoś jeszcze kocha.
Tego typu modele relacji mogą być spełniające, pod warunkiem że są wybierane świadomie, a nie jako reakcja na kryzys czy bunt wobec tradycji. To nie „łatwa droga” ani „nowy trend”, ale forma relacyjnej dojrzałości, która zakłada, że uczucia są złożone, a ludzie różnorodni. Co więcej – osoby, które decydują się na alternatywne relacje, często podkreślają, że najważniejsza zmiana nie dotyczy liczby partnerów, ale jakości rozmów i poziomu otwartości. W wielu przypadkach to właśnie te praktyki – świadoma komunikacja, jasne ustalenia, praca z emocjami – są tym, czego brakuje również w tradycyjnych związkach.
Dlatego zanim skwitujemy takie modele etykietką „dziwne” albo „nie dla mnie”, warto zatrzymać się na chwilę i zadać sobie pytanie: czy potrafię szczerze mówić o swoich potrzebach? Czy mój związek faktycznie odpowiada na to, kim dziś jestem – czy tylko realizuję wyuczony schemat? Może się okazać, że nawet jeśli pozostaniemy przy monogamii, to w nowej, dojrzalszej wersji – opartej na rozmowie, a nie na milczących założeniach. A to już ogromna zmiana.
Czy monogamia może być nadal aktualna? Odpowiedź tkwi w elastyczności
Monogamia nie musi być przestarzała – pod warunkiem, że przestaniemy ją traktować jak obowiązkowy standard, a zaczniemy postrzegać jako wybór. Gdy para świadomie decyduje się na bycie tylko ze sobą, ustalając własne granice, potrzeby i cele – taka relacja może być głęboka, stabilna i rozwijająca. Problemem nie jest sama monogamia, lecz brak rozmowy o tym, co ona oznacza dla każdej ze stron. Czy chodzi o wyłączność seksualną? Emocjonalną? A może obie? Co w sytuacji, gdy potrzeby się zmieniają? Czy mamy prawo renegocjować zasady?
Zaskakująco wiele osób żyje w związkach, w których temat wierności nigdy nie został dokładnie omówiony. Przyjmujemy założenia kulturowe i liczymy, że partner „wie”, co dla nas oczywiste. Tymczasem różnice w rozumieniu granic są jedną z najczęstszych przyczyn kryzysów. Wierność to dziś nie tyle zasada, co osobisty kontrakt, który trzeba jasno sformułować i regularnie odświeżać.
Wierność siebie – zamiast wierności modelowi
Największym wyzwaniem naszych czasów nie jest wybór między monogamią a poliamorią, lecz umiejętność życia w zgodzie ze sobą. Społeczne oczekiwania, presja rodziny, wpływ mediów – to wszystko może odciągać nas od prawdziwego zrozumienia, czego tak naprawdę pragniemy. Monogamia nie przestaje mieć sensu, jeśli jest świadoma. Ale bywa krzywdząca, gdy staje się automatycznym wyborem, wymuszonym przez strach, konwenanse lub poczucie winy.
Jeśli chcemy tworzyć zdrowe, satysfakcjonujące związki – musimy zacząć od zadania sobie kilku ważnych pytań. Czy nasza definicja miłości jest rzeczywiście nasza, czy tylko odziedziczona? Jakie potrzeby ma nasza relacja i jak się one zmieniają w czasie? Czy potrafimy ze sobą rozmawiać bez osądzania?
Świat nie potrzebuje nowych norm, lecz większej przestrzeni na autentyczność. To nie monogamia jest przestarzała – przestarzałe jest milczenie na temat tego, czym dla nas naprawdę jest bliskość.
Share
