Jak każdy nowy nurt społeczny, przemoc słowna w przestrzeni internetowej nie została w pełni sklasyfikowana i poznana. Krokiem milowym w realizacji tego celu jest opublikowanie przez fundację „W Zgodzie ze sobą Ilony Adamskiej” raportu „Hejt w Internecie. Postawy, opinie oraz różnice w postrzeganiu przez Polki i Polaków”, który przedstawia rzetelną wiedzę na temat tego niebezpiecznego trendu.
16 września br. w Lubinie odebrała sobie życie 16-letnia Julia. Nastolatka padła ofiarą hejtu rówieśniczego, z którym zmagała się od czasów pandemii. Kilka dni później przez miasto przeszedł marsz milczenia, z potężnym transparentem o treści: „Empatia buduje, hejt rujnuje”. Rodzice podkreślali jednak, że nawet po śmierci ich dziecka, do ich uszu dochodziły sygnały świadczące o tym, że przemoc w postaci szyderczych komentarzy wcale nie ustała…
Oglądając doniesienia medialne z tej i z wielu podobnych tragedii, zadajemy sobie pytania: „Czy można było zapobiec śmierci tak młodej osoby?” „Jak mam się zachować, gdy ten problem spotka moje dziecko?” „Czy hejterzy naprawdę mogą czuć się bezkarnie?”
Kwestiom dotyczącym percepcji hejtu i jego szkodliwości już kilka lat temu postanowiła przyjrzeć się Ilona Adamska, założycielka fundacji „W Zgodzie ze sobą”, pomysłodawczyni ogólnopolskiej kampanii „Nie hejtuję – motywuję” pod patronatem MEN i Ministerstwa Sprawiedliwości.
Początkowo bohaterami tej niezwykle ważnej akcji społecznej były osoby, wydawać by się mogło, najbardziej narażone na anonimowe internetowe komentarze przesycone nienawiścią, czyli sławne postaci znane z pierwszych stron gazet. Ambasadorami kampanii „Nie hejtuję – motywuję” zostali m.in.: Weronika i Teresa Rosati, zespół Blue Cafe, Piotr Kupicha, Katarzyna Pakosińska, Katarzyna Miller, Krystian Wieczorek, Jasiek Mela, Daria Widawska i inni. Jednak w miarę upływu czasu, gdy coraz więcej osób zaczęło angażować się w kampanię, okazało się, że choć ten niebezpieczny trend dotyczy różnych grup społecznych, to jednak największe żniwa zbiera wśród dzieci i młodzieży:
– Hejt w Internecie staje się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym – aż 69% Polaków zetknęło się z hejtującymi wpisami na temat kogoś innego, a 16% na swój temat. Niestety zjawisko hejtu jest dużo powszechniejsze wśród młodych ludzi, którzy nie zawsze potrafią sobie z nim radzić – w grupie 18-24 lata aż 34% osób doświadczyło hejtu wobec siebie – zauważa wspierająca kampanię „Nie hejtuję – motywuję” prof. Dominika Maison, Katedra Psychologii Biznesu i Innowacji Społecznych, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, założycielka firmy Maison & Partners.
Kolejnym krokiem było zorganizowanie przez Ilonę Adamską warsztatów w szkołach. Kampania odwiedziła 74 placówki, a w spotkaniach udział wzięło ponad 10 tys. uczniów! Dzięki tym spotkaniom sprawcy przemocy rówieśniczej mogą przekonać się o konsekwencjach swoich poczynań i o tym, że wcale nie są bezkarni. Z kolei ofiary zyskują cenną wiedzę o sposobach uzyskania pomocy oraz solidną dawkę motywacji pozwalającej na nowo uwierzyć w siebie po tym, jak ktoś im podciął skrzydła. Zdaniem prof. Dominiki Maison – to niezwykle cenny bagaż doświadczeń:
– Hejt jest zjawiskiem, które krzywdzi ludzi, z czego niestety nie zawsze zdają sobie sprawę hejtujący. Dlatego tak ważne jest uświadamianie użytkownikom Internetu, że negatywny wpis na temat innej osoby może ją bardzo skrzywdzić. Warto też podkreślić, że ta forma przemocy jest trudna emocjonalnie nie tylko dla osoby pokrzywdzonej, ale też dla obserwatorów hejtu. Większość osób obserwujących wpisy o tej treści w Internecie odczuwa złość, że tak ludzie postępują, ale też smutek i niepokój. – mówi prof. Dominika Maison.
Najnowszym krokiem w działalności Ilony Adamskiej było opracowanie wspólnie z Instytutem Badawczym „Maison & Partners” badania, które skupiło się na percepcji hejtu oraz odmienności w jego postrzeganiu między kobietami a mężczyznami.
Punktem wyjścia badania „Hejt w Internecie. Postawy, opinie oraz różnice w postrzeganiu przez Polki i Polaków” było zaprezentowanie grupie reprezentatywnej fikcyjnego wpisu hejtującego (komentarza na temat wyglądu osoby) dotyczącego: kobiety, mężczyzny, osoby bliskiej uczestnikowi eksperymentu oraz osoby publicznej:
– Okazało się, że zdecydowanie mniejsze jest przyzwolenie dla hejtowania kobiet niż mężczyzn, a najmniejsze, gdy obrażana jest osobiście znajoma kobieta. Respondenci deklarowali również większą gotowość do stanięcia w obronie atakowanej osoby, gdy był to ktoś znajomy (niezależnie od płci), niż osoba publiczna. Wynik ten wyraźnie pokazuje, że przemoc słowna wobec osoby publicznej jest traktowana mniej personalnie i w pewnym stopniu łatwiej jest nam zapomnieć, że to też jest konkretna, wrażliwa osoba, którą taki hejt może mocno zaboleć – mówi prof. Dominika Maison.
Wyniki badania przekonują również, że kobiety częściej są bezpardonowo krytykowane za wygląd (70%), wiek (21%) czy inteligencję (15%), podczas gdy mężczyźni stają się obiektami nienawiści głównie ze względu na swoją orientację seksualną (42%), poglądy polityczne (33%) czy przynależność etniczną (22%).
Wiele o podłożu hejtu mówią też motywacje kierujące osobami siejącymi nienawiść w przestrzeni internetowej. Zdaniem uczestników badania, kobiety-hejterki częściej kierują się emocjami, takimi jak zazdrość czy niezadowolenie z własnego życia, podczas gdy mężczyźni dają się ponieść brakiem tolerancji na inność lub traktują hejt jako… formę rozrywki.
Warto też podkreślić, że większa obojętność wobec konsekwencji hejtu, a także niższa świadomość tego, jak bardzo takie działania mogą zranić ofiary przypisywana jest mężczyznom, niż kobietom.
Nie dziwi zatem, że kolejnym krokiem wykonanym w ramach badania prof. Dominiki Maison było wywołanie tematu siostrzeństwa – unikalnej więzi pomiędzy kobietami, która może stanowić niezwykle ważną siłę w walce z hejtem. Choć przejawy wzajemnego wsparcia ze strony kobiet w swoim otoczeniu zauważyło 34% respondentów, a wśród Polaków panuje przekonanie, że to mężczyźni są bardziej lojalni wobec siebie nawzajem niż kobiety wobec innych kobiet (40% vs. 12%), to jednak idea siostrzeństwa daje nadzieję na powstrzymanie zjawiska hejtu, przynajmniej jako jedno z kilku narzędzi ułatwiających osiągnięcie tego celu, o czym przekonuje Ilona Adamska:
– Problem przemocy nie ogranicza się jedynie do siniaków i śladów widocznych na ciele i może dotknąć każdego z nas, bez wyjątku, zostawiając bolesne rany na duszy. W rzeczywistości gdzie internet stał się ważnym narzędziem komunikacji gwarantującym pozorną anonimowość, złe słowo, krzywdząca opinia, czy zmontowany filmik, mogą zrujnować czyjeś życie i budowaną przez wiele lat reputację. Czasem nawet doprowadzić do samobójczej śmierci… Jestem przekonana, że idea siostrzeństwa, która opiera się przecież na wzajemnym wsparciu i poszanowaniu kobiet, może przynieść realną siłę i motywację do przeciwstawienia się przemocy, może też pomóc nam w walce o każdą osobę, którą hejterzy wzięli sobie na celownik! – wyjaśnia Ilona Adamska.
15 października 2024 r. w warszawskim Teatrze Scena RELAX odbyła się wyjątkowa konferencja będąca premierą najnowszych badań o hejcie zleconych przez Fundację „W zgodzie ze sobą Ilony Adamskiej”.
Rangę wydarzenia podkreślił Honorowy patronat Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, Rafała Trzaskowskiego, oraz Marszałka Województwa Mazowieckiego, Adama Struzika.
W wydarzeniu udział wzięły znane osobistości świata kultury i biznesu oraz gwiazdy: Jacek Santorski, Teresa Rosati, Katarzyna Pakosińska, Anna Korcz, Joanna Racewicz, LUNA, Kinga Zawodnik, Maja Frykowska, Mariola Bojarska-Ferenc oraz Katarzyna Gaweł z Forbes Women.
W panelach dyskusyjnych zasiedli także Partnerzy badań: Katarzyna Pietrzyk-Bilewicz (Higiena Serwis), Bożena Stemplewska (Brokeria Biuro Rachunkowe), Bartosz Skwirtniański (DiamArte Club), Daniel Janik (Akademia Trenerów Mentalnych), Krzysztof Karolewski (KTI – wszystko dla wody). Z interaktywną prelekcją wystąpił Paweł Pękała (Znanylekarz.pl).
Podsumowanie
Przemoc słowna występująca w przestrzeni internetowej to bardzo niebezpieczne zjawisko zataczające coraz szersze kręgi i uderzające w coraz młodszych odbiorców. Aby podjąć skuteczne działania w walce z hejtem należy jak najlepiej poznać wszelkie związane z nim aspekty. Raport Fundacji Ilony Adamskiej to ważny krok ułatwiający realizację tego celu!
Raport będzie do pobrania na stronie www.fundacjawzgodziezesoba.pl od 25 października.
Więcej o kampanii na www.niehejtujemotywuje.pl
Tekst: Joanna Bielas
fot. Paweł Wodzyński
